Â鶹Éç

Yn ôl y chwedl, byrlymodd Ffynnon Gwenffrewi gyntaf yn y man lle torrodd Caradog, a oedd yn ceisio ei threisio, ben Gwenffrewi i ffwrdd gyda'i gleddyf.

Cafodd ei chodi o'r farw'n fyw trwy weddïau ei hewythr Sant Beuno, a bu'n byw fel lleian tan ei hail farwolaeth tua 22 o flynyddoedd yn ddiweddarach.

A yw hynny'n wir ai peidio, nid chwedl oedd Gwenffrewi, roedd yn berson o gig a gwaed. Mae'n rhaid ei bod yn ddynes go ungryw gan ei bod wedi ei mawrygu fel santes byth ers ei marwolaeth.

Ceir cofnodion ers y ddeuddegfed ganrif o iachau ar ôl ymdrochi yn y Ffynnon ac mae'n parhau hyd heddiw.

Mae casgliad da yn y Gysegrfan o faglau pren wedi'u taflu gan bobl a gafodd eu hiachau yn y gorffennol.

Mae adeilad y presennol Cysegrfan yn un ysblennydd deulawr Unionsyth Gothig Diweddar a adeiladwyd ym mlynyddoedd cyntaf y 16eg ganrif ac nid oes mo'i debyg yn y byd.

Mae'n adeilad Rhestredig Gradd I yn ogystal â bod yn Henebyn Rhestredig. Ar safle'r Ffynnon mae Arddangosfa Ddehongliadol yn manylu ar hanes y santes a'i chysegrfan a cheir amgueddfa yng nghyn dŷ Fictorianaidd y gofalwr yn dangos hanes pererindota.

Mae llwybr ar gael hefyd i alluogi ymwelwyr i arwain eu hunain o amgylch y Gysegrfan.

Mae'r ffynnon yn dal yn brif gyrchfan pererindodau Catholig, ond mae croeso wrth y Ffynnon i ymwelwyr o bob ffydd, neu heb ffydd o gwbl, i rannu'i chymysgedd unigryw o hanes, harddwch a thawelwch.

Un ymwelydd enwog nad oedd yn hoff o'r arferiad bod pawb, merched a dynion, yn ymdrochi gyda'i gilydd oedd yr enwog Dr Johnson wnaeth roi ei farn yn blwmp ac yn blaen.

Mae'r fan sanctaidd hynafol hon yn cael ei chydnabod fel un o Saith Rhyfeddod Cymru.