Main content

Episode 9

Episode 9 of 10

John Urquhart guides learners, little by little, through the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig. Gach seachdain, tre貌raichaidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Ann am pr貌gram na seachdain sa, tha Iain a' c貌mhradh ris an neach-ionnsachaidh Anndra Ditton agus a' cluinntinn mu a roghainnean ci霉il agus bidh an t-Ollamh Michel Byrne an seo le Oisean a' Ghr脿mair.

Presenter John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings. This week, John meets Gaelic learner Anndra Ditton, grammar help is on hand from Dr Michel Byrne of Glasgow University and 麻豆社 archive material is used to illustrate some of the complexities of the language.

Available now

57 minutes

Last on

Sun 20 Jun 2021 10:30

Tar-sgr矛obhadh: Leth-cheud Bliadhna

Bha M貌d N脿iseanta a鈥 Chomuinn Gh脿idhealaich ga chumail anns an Leargaidh Ghallda mun 脿m seo bho chionn leth-cheud bliadhna, agus is docha gum b鈥 ann o chionn 鈥檚 gun robh e air Ghalldachd nach do chuir na p脿ipearan G脿idhealach cus suim ann, seach na pr矛omh luchd-duaise ainmeachadh.


B鈥 i M脿iri NicArtair 脿 Glaschu, ach le buinteanas do Thiriodh, a thog Bonn 脪ir nam ban; agus b鈥 e Iain Murchadh Moireasdan 脿s na Hearadh a choisinn Bonn 脪ir nam fear. Fhuair Ce貌濒raidh Gh脿idhlig Ghlaschu pr矛omh dhuais nan coisirean 鈥 Sgiath Lobhat is Thulaich Bh脿rdainn.


Ach is neonach nach b鈥 e an rud buileach annasach mun a鈥 Mh貌d ud, gun deach am fear a choisinn Cr霉n a鈥 Bh脿ird 鈥 脵isdean Laing a Astr脿ilia 鈥 a chr霉nadh 鈥檚 gun e idir an l脿thair!


Bha e tinn aig an taigh.


Rugadh is thogadh 脵isdean an Uibhist a Deas far an d鈥 fhuair e oideachadh 貌g mus deach e gu Oilthigh Ghlaschu a cheumnachadh le MA. Ann an naoi ceud deug is tr矛 deug, thog e air a dh鈥橝str脿ilia, far an robh e riamh on uairsin, ag obair an toiseach mar mhaighstir-sgoile 鈥 is nuair a leig e an dreuchd sin seachad, th貌isich e air b脿rdachd eadar-theangachadh bho ch脿nanan eile gu G脿idhlig.


Ged nach do cheadaich a shl脿inte dha tighinn dhan a鈥 Mh貌d, chaidh Cathair a鈥 Bh脿ird a chur air an 脿rd-霉rlar aig c猫ilidh m貌r oidhche Haoine le Cr霉n a鈥 Bh脿ird suidhichte air, is chaidh an laoidh a bhiodh a鈥 cur f脿ilte air a鈥 Bh脿rd 霉r a sheinn mar a b鈥 脿bhaist.

Tar-sgr矛obhadh: Pr貌gram Choinnich

Boyd Robasdan a鈥 c貌mhradh ri Coinneach M貌r


Boyd: Tha mi a鈥 smaoineachadh gur e urram a th鈥 air a bhith ann an 矛re mhath suas chun an seo, agus gu dearbh, chaidh an t-urram sin a bhuileachadh air Iain Tormod a tha d矛reach air ar f脿gail an-dr脿sta.


Coinneach: Can ris tilleadh ma-th脿 gun inns鈥 e dhut d猫 tha c貌ir agad a bhith a鈥 d猫anamh!


Boyd: (a鈥 gaireachdainn) Uill gu dearbh! Gheibh mi a-mach bhuaithe.


Ach tha mi a鈥 smaoineachadh gu bheil cothrom ann an l霉ib tiotal mar sin anns an t-saoghal a th鈥 ann an-diugh far a bheil uaireannan str矛 a鈥 nochdadh anns na meadhanan a thaobh na G脿idhlig is daoine a bhith a鈥 cur s矛os, mar eisimpleir, mar a chunnacas o chionn ghoirid air Poileas na h-Alba seach gu bheil iad an d霉il a h-uile s矛on a tha a鈥 nochdadh air na c脿raichean is air na deiseachan aca a chur anns an d脿 ch脿nan. Tha m貌ran smodal a鈥 nochdadh anns na meadhanan o dhaoine a tha gu math aineolach mu dheidhinn suideachadh na G脿idhlig san d霉thaich.


Agus chanainn gu bheil cothrom aig tosgaire a bhith a鈥 feuchainn ri cothachadh ri rudan dhen t-se貌rsa sin, agus a鈥 togail 矛omhaigh na G脿idhlig anns a h-uile d貌igh as urrainn, ag obair c貌mhla ri Riaghaltas na h-Alba.


鈥橲 e duais a th鈥 ann a tha Riaghaltas na h-Alba a鈥 toirt seachad tron a鈥 Chomunn Gh脿idhealach. Agus 产丑颈迟丑颈苍苍蝉鈥 an d貌chas gun tigeadh cothroman a bharrachd air d矛reach a bhith a鈥 nochdadh aig a鈥 Mh貌d is a鈥 faighinn urram. Tha mi a鈥 smaoineachadh gu bheil feum againn air a bhith a鈥 brosnachadh dhaoine tron bhliadhna airson aire a thoirt dhan a鈥 Gh脿idhlig agus airson maith na G脿idhlig.

Tar-sgr矛obhadh: An Claigeann aig Damien Hirst

Mar a chaidh na l脿ithean seachad dh鈥檉h脿s e na bu chinntiche nach robh ann ach cleas a chluich inntinn air. A h-uile oidhche bheireadh e an claigeann a-mach 脿s a鈥 chiste-thasgaidh mh貌ir, dhainginn a bha anns an r霉m th猫arainte. Chuireadh e air a鈥 chuisean dhearg e, ghlasadh e na dorsan, l矛onadh e drama agus shuidheadh e air ais a鈥 coimhead le iongnadh agus pr貌is air an rud a bha leis-san, an rud a bha a h-uile duine ann an saoghal nan ealain a鈥 bruidhinn mu dheidhinn.


Ach aon oidhche bhruidhinn an claigeann a-rithist.


鈥淪eall air do shr貌in an latha 脿s d猫idh a-m脿ireach. D猫an faire.鈥


Bha rudeigin mun ghuth a chuir gaoir troimhe. Cha robh e cho cinnteach tuilleadh an e mac-meanmna a bh鈥 ann. Dh鈥檉heith e agus dh鈥檉heith e ach cha t脿inig facal eile 脿 beul a鈥 gh脿ire. Chuir e ceistean, ach cha t脿inig freagairt.


Latha no dh脿 脿s d猫idh sin bha e ga bhearradh fh猫in aig an sg脿than nuair a thug e an aire do ghuirean air a shr貌in, guirean dubh agus gorm agus beagan fala a鈥 tighinn 脿s. Cha do chuimhnich e na thuirt an claigeann ris, ach an oidhche sin san Athenaeum thuirt duine ris a bha na lighiche ainmeil a dhol chun an dotair aige leis an spot a bha air a shr貌in, oir dh鈥檉haodadh i a bhith cunnartach. 鈥橲 ann an uair sin a th脿inig na facail air ais thuige: 鈥淪eall air do shr貌in an latha 脿s d猫idh a-m脿ireach. D猫an faire.鈥


Am feasgar sin fh猫in, ghairm e an dotair aige chun an taighe. Cha b鈥 e naidheachd mhath a bh鈥 aige.


鈥淢elanoma,鈥 thuirt e gu trom-ch霉iseach, 鈥済un teagamh sam bith.鈥


Dh鈥檌nnis e dha cho cunnartach 鈥檚 a bha melanoma, gum faodadh e a bhith marbh taobh a-staigh sia m矛osan mura sealladh e ris sa bhad. Dh鈥檉h貌n an dotair ospadal pr矛obhaideach agus chuir e air d貌igh gun deigheadh e a-staigh l脿rna-mh脿ireach.


An oidhche sin, thug e a-mach an claigeann a-rithist agus rinn e mar a b鈥 脿bhaist. A鈥 glasadh nan dorsan, a鈥 d貌rtadh drama, a鈥 suidhe s矛os fa chomhair an uabhais, oir 鈥檚 ann mar sin a bha e a鈥 coimhead air a鈥 chlaigeann a-nis. Thug e an aire gun robh toll dubh far an robh an t-sr貌in. Shuidh e airson 霉ineachan a鈥 feitheamh ri facal. Mu dheireadh, nuair a bha e gu leigeil thairis, th脿inig an guth a-mach 脿s an fhalamhachd:


鈥淏iodh seo na rabhadh dhut.鈥


Sin uile, 鈥渂iodh seo na rabhadh dhut.鈥 Agus ged a dh鈥檉han e ag 猫isteachd airson faisg air uair-a-th矛de eile, cha t脿inig b矛og an c貌rr. Thug e an t-s霉il mu dheireadh air a鈥 gh脿ire chraosach agus ghlas e an claigeann anns a鈥 chiste-thasgaidh airson an uair mu dheireadh.

Abairt na Seachdain

Suidh gu h-矛osal agus d矛ol gu h-uasal

Oisean a鈥 Ghr脿mair 9: Notaichean

1.听 CHAIDH 鈥 a dheanamh:听 鈥樷 got done鈥 (passive)听听


(Faic cuideachd BEAG AIR BHEAG Sreath 2, 笔谤貌驳谤补尘补苍 4 & 5.)


Boyd Robasdan (air Pr貌gram Choinnich):


Chaidh an t-urram sin a bhuileachadh air Iain Tormod.鈥澨
鈥淭hat honour got conferred on John Norman.鈥


Catr矛ona Mhoireach (air 鈥楲ethcheud Bliadhna鈥)


Chaidh Cathair a鈥 Bh脿ird a chur air an 脿rd-霉rlar aig c猫ilidh m貌r oidhche Haoine.鈥澨
鈥淭he Bardic Throne was placed / got placed on the stage at a big ceilidh on the Friday night.鈥
Chaidh an laoidh a bhiodh a鈥 cur f脿ilte air a鈥 Bh脿rd 霉r a sheinn.鈥澨
鈥淭he anthem that would welcome the new Bard got sung / was sung.鈥


Chaidh an obair a dh猫anamh an-d猫.听听听听
鈥楾he work got done (was done) yesterday.鈥
Cha deach an obair a dh猫anamh.听听听
鈥楾he work didn鈥檛 get done, (wasn鈥檛 done).鈥
Chaidh an uinneag a bhriseadh.听听听听
鈥楾he window got broken.鈥櫶
罢丑猫颈诲 an uinneag a ch脿radh.听听听听
鈥楾he window will get fixed.鈥
Chaidh an drochaid a dh霉nadh.听听听听
鈥楾he bridge got closed off.鈥
An deach tosgaire 霉r a thaghadh?听听听听
Did a new ambassador get chosen?鈥櫶
Dheidheadh Cr霉n a鈥 Bh脿ird a bhuileachadh aig a鈥 Mh貌d gach bliadhna.听听听听
鈥楾he Bardic Crown would get conferred at the Mod every year.鈥


N.B.听听 a bhriseadh, a bhuileachadh, a 肠丑脿谤补诲丑, a 诲丑猫补苍补尘丑, a thaghadh
Ach:听
Cha deach 肠脿颈濒 atharrachadh.听听听听
鈥楴辞迟丑颈苍驳 got changed.鈥
An t猫id an fh矛rinn innse?听听听听
Will the truth get told?鈥
Chaidh fada cus 貌濒.听听听听
鈥榃ay too much was drunk.鈥
Chaidh an c霉 蹿丑脿驳补颈濒 sa ch脿r.听听听听
鈥楾he dog got left in the car.鈥
罢丑猫颈诲 an drochaid fhosgladh.听听听听
鈥楾he bridge will be opened.鈥


听atharrachadh,听 貌濒,听 innse, 蹿丑脿驳补颈濒, fhosgladh


2.听 鈥 inn :听听 I would


Boyd Robasdan (air Pr貌gram Choinnich):


鈥淎驳耻蝉 chanainn gu bheil cothrom aig tosgaire a bhith a鈥 feuchainn ri cothachadh ri rudan dhen t-se貌rsa sin.鈥澨
鈥淎苍诲 I would say an Ambassador has the opportunity to try and fight against that sort of thing.鈥
鈥淎驳耻蝉 产丑颈迟丑颈苍苍蝉鈥 an d貌chas gun tigeadh cothroman a bharrachd air d矛reach a bhith a鈥 nochdadh aig a鈥 Mh貌d is a鈥 faighinn urram.鈥澨
I would hope opportunities would come up, in addition to just appearing at the Mod and getting an honour.鈥澨


Chanainn听 =听 Chanadh mi听听 鈥業 would say鈥
Bhithinn听 =听 Bhitheadh mi听听 (Bhithinnsa听 =听 Bhitheadh mise)听听 鈥業 would be鈥


Bhithinn a鈥 dol a-mach gu math tric.听听听
I鈥檇 be going out very often.鈥
Chuirinn orm mo bhr貌gan 霉ra.听听听听
I鈥檇 put on / wear my new shoes.鈥
Thogainn an cuspair aig gach coinneamh.听听听听
I would raise the matter at every meeting.鈥
Nan robh mi saor, dheidhinn c貌mhla riut.听
鈥業f I was free, I鈥檇 go with you.鈥
(No:听 Nan robh mi saor, rachainn c貌mhla riut.听听听
鈥業f I was free, I鈥檇 go with you.鈥)
顿丑鈥檉丑耻颈谤颈肠丑颈苍苍 aig an taigh.听听听听
I would stay at home.鈥
Chan obraichinn ach ceithir l脿ithean san t-seachdain.听听听听
I鈥檇 only work four days a week.鈥
Nan robh an 霉ine agam, bheirinn dhuibh eisimpleirean eile.听听听听
鈥業f I had time, I鈥檇 give you other examples.鈥

Broadcasts

  • Sun 13 Dec 2015 21:30
  • Wed 16 Dec 2015 12:00
  • Wed 16 Dec 2015 22:00
  • Sun 20 Dec 2015 10:30
  • Sun 6 Mar 2016 21:31
  • Wed 9 Mar 2016 12:00
  • Wed 9 Mar 2016 22:00
  • Sun 13 Mar 2016 10:31
  • Sun 13 Jun 2021 21:30
  • Wed 16 Jun 2021 12:00
  • Wed 16 Jun 2021 22:00
  • Sun 20 Jun 2021 10:30

Podcast