Betsi Cadwaladr
top
Y ferch o'r Bala aeth yn nyrs i faes y gad yn Rhyfel y Crimea.
Teithiodd Betsi ar draws y byd fel morwyn llong cyn gwasanaethu efo Florence Nightingale yn Rhyfel y Crimea.
Ganed Elizabeth Davies, neu Betsi, yn Llanycil, ger Y Bala yn 1789 ac roedd yn ferch i bregethwr Methodist. Ond roedd hi'n awyddus iawn i weld y byd ac yn 14 oed aeth i Lerpwl i weini. Fe gafodd gyfle i weld y byd fel morwyn a chynorthwywraig i gapteiniaid llong a'u teuluoedd cyn setlo yn Llundain a hyfforddi i fod yn nyrs.
Ar ôl darllen am ddioddefaint milwyr Prydain yn Rhyfel y Crimea, llawer ohonynt yn marw o deiffoid ac anafiadau, penderfynodd Betsi ymuno â'r gwasanaeth nyrsio milwrol i ofalu amdanyn nhw. Er iddi weithio efo Florence Nightingale ei hun am gyfnod, doedd hi ddim yn rhy hoff o'i dulliau disgybledig haearnaidd.
Symudodd Betsi i reng flaen rhyfel y Balaclafa ac yno yr enillodd enw iddi'i hun am anwybyddu awdurdod er mwyn gwneud yn siwr bod y milwyr yn derbyn cyflenwadau.
Gadawodd ei gwaith pan ddirywiodd ei hiechyd a bu farw yn 1860.
