Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1153
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir à ireamh 1153. Roddy Maclean reads this week's letter for Gà idhlig learners.
Last on
Wed 25 Aug 2021
23:00
Â鶹Éç Radio nan Gà idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 849
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1153
Duration: 05:00
Litir 1153: Cleas na Neapaigin
Tha am facal neapaigin inntinneach, nach eil? Tha e a’ tighinn bhon Bheurla napkin. Neapaigin. Nochd e ann am Beurla an toiseach anns a’ cheathramh linn deug. Bha e a’ ciallachadh clobhd a bhiodh daoine a’ cleachdadh airson an corragan no beul a ghlanadh nuair a bha iad ag ithe. Dh’atharraich am facal Beurla cuideachd gu nappy. Ach cha bhi sinn a’ cleachdadh neapaigin airson baby’s nappy ann an Gà idhlig. Bidh sinn ag rà dh badan airson sin – badan.
Co-dhiù, tha neapaigin ann an Gà idhlig a’ ciallachadh napkin no handkerchief. Ciamar, ma-thà , a nì sinn cinnteach gu bheil sinn a’ bruidhinn air handkerchief? Dh’fhaodamaid ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹ no ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹id a rà dh. Bithibh mothachail cuideachd gum bi cuid ag rà dh neapaigear, no neapraigear no neapraigin, an à ite neapaigin.
Tha mi airson innse dhuibh mu sheann chleas a bh’ aig na Gà idheil o shean air an robh ‘Fà g, fà g an Neapaigin-pòca’. Bha e air a chluich le clann-nighean. Agus seo mar a tha e a’ dol.
Ach a-mhà in aon tè, bidh a’ chuideachd nan suidhe astar beag o chèile (agus chaidh an cleas seo a chruinneachadh fada ro Chovid 19!) An tè a sheasas an-à irde, is ise a’ Bhanrigh. Bidh i ri falbhan, no a’ coiseachd mun cuairt. Na là imh bidh ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹. Bu chòir don neapaigin a bhith glan! Bidh a’ Bhanrigh ag rà dh seo:
Fà g, fà g an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹, Tha a’ chearc a’ gur, ʼS tha a’ phoit a’ goil, Aran is ìm is breacagan eòrna, Cò aig’ a bhios an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹?
A bheil e agad? Tha ruitheam ann ged nach eil e ciallach. Canaidh mi an rann a-rithist.
Fà g, fà g an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹, Tha a’ chearc a’ gur, ʼS tha a’ phoit a’ goil, Aran is ìm is breacagan eòrna, Cò aig’ a bhios an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹?
An uair sin, bidh a’ Bhà nrigh ag rà dh ris a h-uile duine sa chuideachd, Dùin do shùil is tog do cheann. Dùin do shùil is tog do cheann. Leis a sin, dùinidh ³¦Ã ³¦³ó an sùilean agus togaidh iad an cinn.Â
Fà gaidh a’ Bhanrigh an neapaigin air gnùis tè de na caileagan. Bidh i a’ falbh an uair sin na deann. A bheil sibh a’ tuigsinn na h-abairt sin? Bidh i a’ falbh na deann. She leaves hurriedly, in a rush. Bidh i a’ falbh na deann.Â
Feumaidh a’ chaileag a fhuair an neapaigin air a gnùis leum gu a casan agus a’ Bhanrigh a leantainn – airson a glacadh. Chan e a-mhà in gum bi i ga leantainn, ach gum bi i a’ dèanamh a h-uile rud a bhios a’ Bhanrigh a’ dèanamh. A h-uile car a chuireas a’ Bhanrigh dhith, feumaidh caileag na neapaigin an cur dhith mar an ceudna.
Ma nì caileag na neapaigin mearachd sam bith, canaidh ³¦Ã ³¦³ó, Loisg thu toll nad bhrochan. Loisg thu toll nad bhrochan. Agus thèid an nighean sin a chur a-mach à s a’ ghèam. Ach ma bheireas i air a’ Bhanrigh mus dèan i mearachd, bidh ise a-nise na Banrigh agus tòisichidh an cleas à s ùr.
Nach math gu bheil cleasan mar sin air an gleidheadh againn ann an clò, le briathrachas Gà idhlig nan cois. Oir tha amharas agam nach bi clann-nighean an latha an-diugh a’ cluich seo – ged a dh’fhaodainn a bhith ceà rr. Fhuair mi am fear seo às an t-seann leabhar Aithris is Oideas – stòras math de chleasan is beul-aithris.
Co-dhiù, tha neapaigin ann an Gà idhlig a’ ciallachadh napkin no handkerchief. Ciamar, ma-thà , a nì sinn cinnteach gu bheil sinn a’ bruidhinn air handkerchief? Dh’fhaodamaid ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹ no ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹id a rà dh. Bithibh mothachail cuideachd gum bi cuid ag rà dh neapaigear, no neapraigear no neapraigin, an à ite neapaigin.
Tha mi airson innse dhuibh mu sheann chleas a bh’ aig na Gà idheil o shean air an robh ‘Fà g, fà g an Neapaigin-pòca’. Bha e air a chluich le clann-nighean. Agus seo mar a tha e a’ dol.
Ach a-mhà in aon tè, bidh a’ chuideachd nan suidhe astar beag o chèile (agus chaidh an cleas seo a chruinneachadh fada ro Chovid 19!) An tè a sheasas an-à irde, is ise a’ Bhanrigh. Bidh i ri falbhan, no a’ coiseachd mun cuairt. Na là imh bidh ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹. Bu chòir don neapaigin a bhith glan! Bidh a’ Bhanrigh ag rà dh seo:
Fà g, fà g an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹, Tha a’ chearc a’ gur, ʼS tha a’ phoit a’ goil, Aran is ìm is breacagan eòrna, Cò aig’ a bhios an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹?
A bheil e agad? Tha ruitheam ann ged nach eil e ciallach. Canaidh mi an rann a-rithist.
Fà g, fà g an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹, Tha a’ chearc a’ gur, ʼS tha a’ phoit a’ goil, Aran is ìm is breacagan eòrna, Cò aig’ a bhios an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹?
An uair sin, bidh a’ Bhà nrigh ag rà dh ris a h-uile duine sa chuideachd, Dùin do shùil is tog do cheann. Dùin do shùil is tog do cheann. Leis a sin, dùinidh ³¦Ã ³¦³ó an sùilean agus togaidh iad an cinn.Â
Fà gaidh a’ Bhanrigh an neapaigin air gnùis tè de na caileagan. Bidh i a’ falbh an uair sin na deann. A bheil sibh a’ tuigsinn na h-abairt sin? Bidh i a’ falbh na deann. She leaves hurriedly, in a rush. Bidh i a’ falbh na deann.Â
Feumaidh a’ chaileag a fhuair an neapaigin air a gnùis leum gu a casan agus a’ Bhanrigh a leantainn – airson a glacadh. Chan e a-mhà in gum bi i ga leantainn, ach gum bi i a’ dèanamh a h-uile rud a bhios a’ Bhanrigh a’ dèanamh. A h-uile car a chuireas a’ Bhanrigh dhith, feumaidh caileag na neapaigin an cur dhith mar an ceudna.
Ma nì caileag na neapaigin mearachd sam bith, canaidh ³¦Ã ³¦³ó, Loisg thu toll nad bhrochan. Loisg thu toll nad bhrochan. Agus thèid an nighean sin a chur a-mach à s a’ ghèam. Ach ma bheireas i air a’ Bhanrigh mus dèan i mearachd, bidh ise a-nise na Banrigh agus tòisichidh an cleas à s ùr.
Nach math gu bheil cleasan mar sin air an gleidheadh againn ann an clò, le briathrachas Gà idhlig nan cois. Oir tha amharas agam nach bi clann-nighean an latha an-diugh a’ cluich seo – ged a dh’fhaodainn a bhith ceà rr. Fhuair mi am fear seo às an t-seann leabhar Aithris is Oideas – stòras math de chleasan is beul-aithris.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: neapaigin: napkin, handkerchief; badan: child’s nappy; ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹: handkerchief; ruitheam: rhythm; rann: verse.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: clobhd a bhiodh daoine a’ cleachdadh airson an corragan no beul a ghlanadh nuair a bha iad ag ithe: a cloth that people would use to clean their fingers or mouth(s) when they were eating; mu sheann chleas a bh’ aig na Gà idheil o shean air an robh ‘Fà g, fà g an Neapaigin-pòca’: about an old game that the Gaels had in olden times called ‘Leave, leave the handkerchief’; an tè a sheasas an-à irde, is ise a’ Bhanrigh: the one that stands up, she is the Queen; bidh i ri falbhan: she walks around (fairly aimlessly); tha a’ chearc a’ gur: the hen is sitting on eggs; tha a’ phoit a’ goil: the pot is boiling; aran is ìm is breacagan eòrna: bread and butter and barley bannocks; cò aig’ a bhios an ²Ô±ð²¹±è²¹¾±²µ¾±²Ô-±èò³¦²¹: who will have the handkerchief?: dùin do shùil is tog do cheann: close your eye(s) and raise your head; air gnùis tè de na caileagan: on the face of one of the girls; bidh i a’ falbh an uair sin na deann: she then leaves in a rush; a bheil sibh a’ tuigsinn na h-abairt sin?: do you understand that phrase?; airson a glacadh: in order to catch her; chan e a-mhà in gum bi i ga leantainn: not only will she follow her; ach gum bi i a’ dèanamh a h-uile rud a bhios a’ Bhanrigh a’ dèanamh: but she will do everything the Queen does; a h-uile car a chuireas a’ Bhanrigh dhith: every twist and turn the Queen makes; loisg thu toll nad bhrochan: you burned a hole in your porridge; ma bheireas i air a’ Bhanrigh mus dèan i mearachd: if she catches the Queen before she makes a mistake; nach math gu bheil cleasan mar sin air an gleidheadh againn ann an clò: isn’t it good that we have games like that preserved for us in print; dh’fhaodainn a bhith ceà rr: I could be wrong.
Puing-chà nain na Litreach
Puing-chà nain na Litreach: dùnaidh ³¦Ã ³¦³ó an sùilean agus togaidh iad an cinn: the others will close their eyes and lift their heads. Remember that ³¦Ã ³¦³ó, although translated as ‘the others’ in English has no article in Gaelic. A bheil ³¦Ã ³¦³ó deiseil? ‘are the others ready?’ The genitive form is ³¦³óà ¾±³¦³ó, again with no article. Dè beachd chà ich? ‘what is the opinion of the others?’
Gnà thas-cainnt na Litreach
Gnà thas-cainnt na Litreach: feumaidh caileag na neapaigin an cur dhith mar an ceudna: the handkerchief girl must twist and turn in the same way.
Broadcasts
- Sun 22 Aug 2021 22:30Â鶹Éç Radio nan Gà idheal
- Wed 25 Aug 2021 23:00Â鶹Éç Radio nan Gà idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.