Main content

Episode 4

Beag air Bheag Series 2
Episode 4 of 30

John Urquhart guides learners, little by little, through the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh Gàidhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur Gàidhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu sònraichte do luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig.

Gach seachdain treòraichaidh Iain Urchardan sibh tro chòmhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn Gàidhlig.

Bidh Iain a' còmhradh ri neach-ionnsachaidh na seachdain agus a' cluinntinn mun roghainn-ciÚil. Bidh an t-Ollamh Michel Byrne, Úghdar Facal air an Fhacal, a' chiad ghràmair Gàidhlig a chaidh a sgrÏobhadh agus a mhÏneachadh sa Ghàidhlig, a' mÏneachadh dà phuing gràmair agus bidh fiosrachadh mu chlasaichean Gàidhlig do luchd-ionnsachaidh air feadh Alba sa phrògram.

Presenter John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings. Each week he meets up with a learner to find out about their learning experience. Gaelic grammar help is on hand with Dr Michel Byrne of Glasgow University and ÂéśšÉç archive material is used to illustrate some of the complexities of the language.

1 hour

Last on

Sun 31 Jan 2021 10:30
ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal

More episodes

Previous

Episode 3Series 2

Next

Episode 5Series 2

See all episodes from Beag air Bheag

Clips

See all clips from Episode 4 (6)

Tar-sgrĂŹobhadh: Aithris na Maidne: GĂ idhlig nan Caoidheach

Seumas: Bha mi airson an dualchainnt a chlĂ radh airson na ginealaich a tha ri teachd.
Agus le bhith a' dèanamh sin, bha mi an dÚil 's an dòchas gun d' rachadh agam air an dualchainnt a chumail beò, gu Ïre air choireigin.
Gun d' rachadh aig daoine a bha ag iarraidh sin a dhèanamh, an dualchainnt ionnsachadh às an leabhar agus a cumail beò nan cainnt làitheil.


Calum: Ciamar a tha an dualchainnt an-diugh? A bheil mòran ga bruidhinn fhathast?


Seumas: Chan eil mòran air fhàgail an-diugh gu mÏ-fhortanach, chan eil mòran air fhàgail, glè bheag de dhaoine air fhàgail a bhruidhneas an dualchainnt sin.
Mar sin, bha e uabhasach cudromach an obair sin a dhèanamh airson dÏreach clàr cheart a dhèanamh dhen dualchainnt airson a h-uile duine a tha ri teachd, agus a h-uile duine a bha airson ionnsachadh.


Calum: Carson a chrÏon an dualchainnt cho mòr? Carson nach eil daoine ann a tha ga bruidhinn?


Seumas: Uill tha mi a' creids' gun robh buaidh mhòr aig na fuadaichean air staid na cànain an seo - no na ruagaidhean a chanadh iad an seo an àite fuadaichean.
Gun robh buaidh mhòr aige sin air a' choimhearsnachd san fharsaingeachd, 's gun do chaill tòrr dhaoine am misneachd, agus am misneachd a thaobh dualchas agus cànan.
FĂŹor dhroch bhuaidh aig na sgoiltean air GĂ idhlig san sgĂŹre.
Na daoine ris an do bhruidhinn mise, cha d' fhuair iad cothrom Gàidhlig ionnsachadh san sgoil, agus a' mhòr-chuid aca, bha a' Ghàidhlig air a toirmeasg dhaibh anns an sgoil.
Cha robh cead aca GĂ idhlig a bhruidhinn taobh a-staigh na sgoile.
Agus às dèidh bliadhnaichean mar sin, mar as trice às dèidh dhaibh tighinn a-mach às an sgoil, a' mhòr-chuid aca cha b' urrainn dhaibh a' Ghàidhlig a bhruidhinn tuilleadh.
Bha iad fhathast comasach air a' GhĂ idhlig a thuigsinn, ach cha robh iad comasach air a' GhĂ idhlig a bhruidhinn.
Bhiodh iad a' dol dhachaigh bhon sgoil, agus a' bruidhinn Beurla ris na pĂ rantan aca.'S ged a chumadh iadsan orra a' bruidhinn GĂ idhlig, chumadh a' chlann orra a' bruidhinn Beurla.
Rinn cuid de na pàrantan oidhirp mhòr airson a' Ghàidhlig a chumail a' dol. Tha cuimhne agam boireannach a bhith ag innse dhomh nuair a thigeadh i dhachaigh às an sgoil a' bruidhinn Beurla gun canadh a h-athair rithe "na bi a' bruidhinn amaideachd san taigh seo!"


Calum: Dè na seòrsa rudan a tha a’ nochdadh anns an dualchainnt nach eil ann an dualchainntean eile? Dè na faclan a tha iad a’ cleachdadh an seo?


Seumas: Oh uill, leithid de rud ri "strianach", 's e sin a chanas iad an Ă ite broc, agus nuair a bhios tu a' dol dhan leabaidh air an oidhche, bidh iad ag rĂ dh "cadal an strianaich dhut", gun caidil thu gu math.
An Ă ite bĂ ta, 's e "culaidh" mar a bu trice a chanadh iad. An Ă ite crĂšbag, "rudhag". An Ă ite Ăšrlar, no lĂ r, "iĂšrlar".
An Ă ite nighean no caileag, "irinneag". An Ă ite, ciamar a tha thu?, "Cionnas a tha thu?" 'S e sin a chanas iad gu nĂ darrach anns an dualchainnt tha seo.
Agus far an canadh daoine "tha an t-uisge ann", chanadh iadsan, "tha e a' bùrn", “tha e a’ bùrn”, an àite, “tha an t-uisge ann”.

Ěý

Tar-sgrÏobhadh: Maureen an Afraga a Deas: Maureen NicLeòid

Maureen: Dìreach aig mo làimh chlì an seo, tha muncaidh a’ coiseachd dìreach tro na craobhan an-dràsta, agus, oh uill, ma gheibh esan air coiseachd an seo fad an latha, chan eil rian nach urrainn dhòmhsa cuideachd.


Sin, tha an àite seo dìreach làn muncaidhean, agus sin dìreach aon dha na muncaidhean dìreach a’ leigeil bin an siud an-dràsta agus ’s dòcha gur e seo an t-àite a tha iadsan a’ cleachdadh airson an t-sealladh acasan fhaicinn dha na h-uisgeachan cuideachd.


Wow, seo, tha mi a’ tighinn chun an t-sealladh a-nis, agus ’s e seo an àite as fheàrr chanainn. Tha seo dìreach àlainn. Tha thu dìreach, na creagan mun cuairt air agus dìreach na h-uisgeachan a’ dol sìos dhan a’ bhùrn. Agus, tha sin, ’s e sealladh cumhachdach dha-rìribh a tha sin.


Agus chanainn ’s dòcha nuair a bhios tu a’ faicinn dealbhan dha na h-uisgeachan gur ann à seo a bhios iad a’ tighinn, oir tha thu a’ faicinn deagh shealladh.


Tha thu dìreach a’ coimhead ri na h-uisgeachan, tha thu dìreach mun coinneamh mar gum biodh, agus tha e brèagha, brèagha dha-rìribh agus tha mi a’ smaoineachadh gur e seo, ’s e seo an t-sealladh as fheàrr.

Tar-sgrÏobhadh: Smuain na Maidne: John Neil Dòmhnallach

John Neil: Tha Oilthigh Ohio State anns na Stàitean Aonaichte ag obair an-dràsta air coimpuitairean a thrèanadh airson ’s gun aithnich iad na faireachdainnean aig daoine. Tha na coimpuitairean a’ coimhead air aodainn dhaoine, agus a-rèir d’ aodann, tha iad ag obrachadh a-mach ciamar a tha thu a’ faireachdainn. Mar eisimpleir, ma tha gàire air d’ aodann, tha an coimpuitair ag aithneachadh gu bheil thu ann an deagh thrum.


Caran air an aon ràmh, thàinig film inntinneach a-mach an-uiridh leis an t-ainm 'Her', far an robh an duine seo ann an suidheachadh far an robh am pòsadh aige air bristeadh suas airson bha e a’ tuiteam ann an gaol le guth boireann a th’ anns a’ choimpuitair aige o chionn ’s gun i an aon tè a tha ga thuigsinn. ’S dòcha gu bheil sin doirbh a chreidsinn, ach bha e creidsinneach sa film.


’S e ceist inntinneach a th’ ann; dè an ìre a dh’fhaodadh teicneòlas a ruigeadh, gu h-àraid 'artificial intelligence' mar a th’ aca air, agus am faic sinn an latha far am bi faireachdainnean fìor aig coimpuitairean?


Tha gu leòr de dh’eòlaichean a’ smaointinn gum faic sinn an latha sin uair neo uaireigin, nam measg an eòlaiche fiosaigs, Stephen Hawking. Dhomh fhìn, chan eil mi buileach cho cinnteach. Tha a h-uile mac-pearsa a bha riamh ann, agus a tha fhathast ri thighinn fa leth agus àraid. Chan urrainn dhut mac-an-duine a chruthachadh ann am factaraidh neo seòrsa de phroduction line.


Ged a tha e gu math dèante gum faic sinn coimpuitairean neo ròbotan a dh’aithneachas rudan mar deidhinn, cha bhi tuigse aca gu bràth mu gaol agus an dàimh a tha ann eadar dhaoine. ’S e an dòigh agus a tha sinn fa leth agus àraid a tha aig cridhe nàdar mac-an-duine.

Oisean a’ Ghràmair 4: ‘GETTING’

1.ĚýĚýĚýĚý GnĂŹomhair 1: FAIGHĚýĚý ‘Get, receive’.


Cuimhnich:
Past tense: FHUAIR Ěý An d’fhuair...?ĚýĚý Fhuair. / Cha d’fhuair.
Future/Present: GHEIBHĚý Am faigh …?ĚýĚý Gheibh. / Chan fhaigh.


Faigh am bĂ lla! ‘Get the ball’Ěý Faigh e! ‘Get it!’
Fhuair mi litir an-diugh.ĚýĚýĚý ‘I got (‘received’) a letter today’.
Fhuair mi deagh naidheachd.Ěý ‘I got good news.’
Fhuair iad clisgeadh.ĚýĚý ‘They got a shock.’
Fhuair mi preusant.ĚýĚý ‘I got a present.’Ěý
Gheibh mi obair Ăšr a dh’aithghearr.Ěý ‘I’ll get a new job soon.’
Gheibh MĂ iri duais airson na rinn i.ĚýĚý Mary will get an award for what she did.


Abairtean eile le FAIGH:


Gheibh mi cuidhteas e. / Gheibh mi clĂŹoras e.ĚýĚý ‘I’ll get rid of it.’
Gheibh mi seachad air.Ěý /Ěý Gheibh mi os a chionn.ĚýĚý ‘I’ll get over it.’ (emotionally)


FAIGH + air: ‘to get to, manage to (do something):
Fhuair sinn air fĂ gail trĂ th. ‘We got to / managed to leave early.’ĚýĚý
Cha d’fhuair mi air am film fhaicinn.Ěý ‘I didn’t get to see the film.’


2.ĚýĚýĚýĚýĚý GnĂŹomhair 2: FÀSĚý ‘Get, grow, become’.ĚýĚýĚýĚý


Tha iad a’ fĂ s sean.Ěý They’re getting old.
Dh’fhĂ s i feargach.ĚýĚý ‘She got angry.’ĚýĚýĚý
FĂ saidh iad sgĂŹth.ĚýĚýĚý ‘They’ll get bored’
Dh’fhĂ s a’ chlann an-fhoiseil. Ěý‘The children got restless.’


3.ĚýĚýĚý GnĂŹomhair 3: RACH ‘to go’.


‘Get’ as passive action:Ěý ‘to get broken, to get hit, to get built’, etc.


Cuimhnich:
Past tense: ĚýCHAIDH ĚýAn deach?ĚýĚý Chaidh / Cha deach.
Future/Present: THÈIDĚýĚý An tèid?ĚýĚýĚý Thèid / Cha tèid.


Chaidh an uinneag a bhriseadh.ĚýĚýĚý
‘The window got broken.’
Chaidh an cĂš bochd a bhualadh le cĂ r.Ěý Ěý
‘The poor dog got hit by a car.’
Thèid na tramaichean a thogail gu luath agus air bheag prĂŹs.ĚýĚý
‘The trams will get built quickly and cheaply.’
Thèid am prògram a chraoladh a-rithist aig an deireadh-sheachdain.ĚýĚý
‘The programme will get repeated (broadcast again) at the weekend.’
Chaidh na dorsan a ghlasadh aig deich.Ěý
‘The doors got locked at ten o’clock.’
Cha deach cĂ il a dhèanamh ma dheidhinn.ĚýĚýĚý
‘Nothing got done about it.
Thèid na ballachan a pheantadh an-ath-sheachdain.Ěý
‘The walls will get painted next week.’
Chaidh an taigh a reic gun duilgheadas.Ěý
‘The house got sold without anyĚý problem.’


Cuideachd:
dheidheadh / rachadh (‘would go, would get done’):
Dheidheadh na dorsan a ghlasadh gach oidhche aig deich.ĚýĚýĚýĚý
‘The doors would get locked at ten o’clock every night.’
Rachadh na ballachan a pheantadh gach dĂ rna bliadhna.ĚýĚý
‘The walls wouldĚý get painted every second year.’

Abairt na Seachdain

A’ cur ceàrn air cearcall

Broadcasts

  • Sun 12 Apr 2015 21:32
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Wed 15 Apr 2015 12:03
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Wed 15 Apr 2015 22:00
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Sun 19 Apr 2015 10:30
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Sun 26 Jul 2015 21:29
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Wed 29 Jul 2015 12:00
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Wed 29 Jul 2015 22:00
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Sun 2 Aug 2015 10:30
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Sun 24 Jan 2021 21:30
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Wed 27 Jan 2021 12:00
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Wed 27 Jan 2021 22:00
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal
  • Sun 31 Jan 2021 10:30
    ÂéśšÉç Radio nan GĂ idheal

Podcast

  • Beag air Bheag

    Prògram do luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig le Iain Urchardan.

Related Links